Badanie neuropsychologiczne polega na ocenie przebiegu procesów poznawczych i zestawieniu wyników tego badania z innymi aspektami funkcjonowania człowieka, takimi jak: stan emocjonalny, wiek, wykształcenie, wykonywany zawód, codzienna aktywność i aktualna sytuacja życiowa. Badanie przeprowadza psycholog posiadający wiedzę na temat związku pomiędzy zmianami w funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego a zachowaniem i dysponuje metodami pozwalającymi ocenić funkcjonowanie poszczególnych funkcji poznawczych u osoby badanej.
Podczas badania neuropsychologicznego określany jest ogólny poziom sprawności intelektualnej i szczegółowa diagnoza poszczególnych funkcji poznawczych.
Oprócz oceny poszczególnych aspektów pamięci (pamięć bezpośrednia, operacyjna, epizodyczna, autobiograficzna, semantyczna, progresywna) badane są takie funkcje, jak:
Procesy uwagi
Funkcje językowe
Funkcje uczenia się
Funkcje wykonawcze
Funkcje wzrokowo-przestrzenne
Prawidłowo przeprowadzone badanie neuropsychologiczne pozwala na zdiagnozowanie wczesnych oznak otępienia i odróżnienie ich od osłabienia funkcji poznawczych spowodowanego przez inne czynniki takie jak naturalne starzenie się mózgu czy depresję.
Badanie to jest też często pomocne w różnicowaniu różnych typów otępienia.
Podczas badania neuropsychologicznego zbierany jest dokładny wywiad od osoby badanej oraz opiekuna a następnie przeprowadzane są badania testowe. Pełne badanie trwa około 3 godzin.